arcam

Buiksloot: een sloot met beukenbomen
De Buiksloterdijk is een dijk in Amsterdam-Noord met pittoreske huisjes. Oorspronkelijk is het de oude dorpskern van de gemeente Buiksloot. De naam Buiksloot verwijst waarschijnlijk naar een sloot omringd door beukenbomen. Het dorp wordt voor het eerst vermeld in 1275. De adellijke familie Persijn heerst dan over Waterland en bezit daarmee ook Buiksloot. Het dorp ligt in die tijd aan het IJ en vormt een belangrijk knooppunt voor watertransport tussen Amsterdam en Noord-Holland. De vroege bewoners van het dorp leven vooral van de handel en de scheepvaart. De dijk in Buiksloot maakt onderdeel uit van dijklint de Waterlandse Zeedijk.

Militaire vesting van Spaanse troepen
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog wordt Waterland bezet door Spaanse troepen. Ze gebruiken Buiksloot als een belangrijke militaire vesting. De havens van de Waterlandse dijkdorpen verliezen tijdens de Tachtigjarige Oorlog hun sterke positie. Buiksloot blijft wel een zeemansdorp en levert eind zeventiende eeuw veel schippers en bemanningsleden aan Amsterdamse koopvaarderijschepen. Ook wordt de Buikslotertrekvaart rond 1662 gegraven en worden reizigers per trekschuit via Buiksloot van Amsterdam naar Purmerend gebracht. Het uitzicht op het IJ maakt tussen 1832 en 1851 plaats voor de Buiksloterham-polder, maar Buiksloot blijft vanwege de trekvaart een belangrijk waterknooppunt.

Annexatie van Buiksloot
In 1916 overstroomt een groot gebied ten noorden van Amsterdam, waaronder Buiksloot. Het dorp heeft geen financiële middelen om voor de zoveelste keer de dijk te versterken en als gevolg hiervan wordt Buiksloot, samen met de gemeenten Nieuwendam, Ransdorp, Sloten en Watergraafsmeer, in 1921 geannexeerd door Amsterdam. Drie jaar later worden de dijken van de Waterlandse Zeedijk genoemd naar de dorpen waar ze in liggen en ontstaat de naam Buiksloterdijk.

Timmermannen
Achter de Buiksloterdijk staat de dorpskerk uit 1710. Aan de binnenkant van de dijk staan kleine huisjes. De oudste huizen stammen in de kern uit de zestiende eeuw. De architecten van de woningen zijn in de meeste gevallen niet te achterhalen, maar vaak hebben meester-timmermannen de regie over het ontwerp gehad. De ontwerpen komen dan ook veelal uit timmerboeken met voorbeelden.

Diverse huisjes
Op nummer 280 staat het kapiteinshuis. Dit huis is onderdeel van het kapiteinshemeltje (nrs. 280-284): een reeks houten huizen voor gepensioneerde kapiteins. De kern van het huis dateert uit het midden van de zeventiende eeuw. De pronkgevel in Rococo-stijl is van een eeuw later. De gevels van de dijkwoningen zijn er in alle kleuren en stijlen, zoals halsgevels (nr. 330) en klokgevels (nr. 206). In de woningwet van 1901 werden stenen huizen de norm waardoor sommige huizen een stenen onderpui hebben gekregen (nr. 214). Door de aanleg van de nieuwe Leeuwarderweg (1968) en andere verkeerstechnische ontwikkelingen zijn er delen van de dijk gesloopt. Veel van de oude huizen die er nog staan zijn nu Rijksmonument.

Tekst: Anna Peschier