Byzantium
Office for Metropolitan Architecture, 1991
Rem Koolhaas
Aan de Stadhouderskade, tussen Vondelpark en Marriott Hotel, ligt het gebouw Byzantium. Het is ontworpen door Rem Koolhaas en uitgewerkt door de projectarchitecten Kees Christiaanse en Ron Steiner. Het complex omvat winkels, kantoren, appartementen en een parkeergarage – een programma dat in zijn schaal eind jaren tachtig voor Nederland tamelijk uniek was.
Superblok met meerdere functies
Byzantium heeft het karakter van een superblok, waarin de traditionele stedenbouwkundige verhoudingen worden opgeblazen. Op een schaal die vroeger was voorbehouden aan grote openbare gebouwen en kerken, worden in een superblok verschillende functies als winkels en woningen gecombineerd. De traditionele maat, de vertrouwde spanning tussen identiteit en stedelijke anonimiteit, raakt daarbij gemakkelijk zoek. OMA heeft in het ontwerp voor Byzantium geprobeerd deze spanning te realiseren door het complex vorm te geven als een collage. De anonimiteit van het grote volume wordt ‘gerelativeerd’ met de toepassing van verschillende vormen, kleuren, materialen en texturen.
Omstreden ontwerp
Afgezien van de goudkleurige elementen en de blauwe spiegelramen van de kantoortoren is Byzantium een tamelijk ingetogen complex. De elegante toren aan de Stadhouderskade voegt zich in de gevelwand en de winkels aan de zijkant passen in de schaal van de Tesselschadestraat. Het grootste deel van het complex bevindt zich aan het Vondelpark. Hier is het gebouw het meest discreet, door het terugwijkende volume en de bescheiden grijsachtig blauwe kleur. Ondanks de gekozen collage-strategie en de betrekkelijke ingetogenheid was Byzantium omstreden. Puristen namen aanstoot aan de naar het Vondelpark diagonaal oplopende, goudkleurige pui, en aan de goudkleurige, ronde uitbouw boven de ingang van het Vondelpark. Oorspronkelijk was hier een publieke functie gedacht: een glazen lift zou het publiek naar een bar voeren. Maar de lift was te duur, en zo werd de uitbouw een penthouse. OMA had het liefst van de uitbouw afgezien, maar de opdrachtgever drukte zijn zin door.