arcam

In drie ontwerplabs gingen multidisciplinaire teams dieper in op de mogelijkheden voor microwonen voor de Jan Evertsenstraat, de Sluisbuurt en het Marineterrein. Het resultaat? 10 heldere richtlijnen voor het succesvol ontwikkelen en ontwerpen van microwoningen.

1. Kijk op een nieuwe manier naar doelgroepen
Wanneer het gaat over microwoningen zijn enkele voor de hand liggende doelgroepen aan te wijzen, zoals starters. Het is echter belangrijk om breder te kijken. De verwachting is dat verschillende typen bewoners gebruik gaan maken van een microwoning: van alleenstaande 65+er tot gescheiden man met parttime kinderen, en van gezin tot samenwonende vrienden. Hierbij is het zinvol om af te stappen van het traditionele doelgroepdenken, bijvoorbeeld op basis van leeftijd en gezinssamenstelling, en in plaats daarvan te kijken naar de verschillen in behoefte aan sociale nabijheid met medebewoners.

2. Durf bewonersselectie aan
Potentiële bewoners laten solliciteren naar een woning, het ‘selecteren aan de poort’, is zowel vloek als zegen. Enerzijds is er een grote kans dat gelijkgestemden op deze manier een hechte community vormen. Ook lijkt onderzoek erop te wijzen dat een grote groep bewoners in de toekomst interesse zal hebben om te wonen in een dergelijke thematische woongroep. Anderzijds weerspiegelt het niet de diversiteit van de stad en vormt zich het risico dat het inclusieve karakter van een woongebouw of wijk uit het oog wordt verloren. In het creëren van communities, buurten en (woon-)groepen is het daarom van groot belang om een diverse bewonerssamenstelling na te streven.

3. Kies voor gedeelde functies
Een van de belangrijkste ontwerpparameters van een succesvolle microwoning is de manier waarop het delen van faciliteiten is vormgegeven. Functies kunnen per verdieping worden gedeeld met bijvoorbeeld vijf tot acht woningen. Deze vorm van collectief delen stuurt op interactie tussen bewoners en doet denken aan de clusterwoning, die in Nederland nog niet echt is doorgebroken als woontypologie.

4. Maak het delen tot een plus
Wanneer faciliteiten met een grotere groep woningen worden gedeeld, bijvoorbeeld twee of meer verdiepingen, wordt het delen anoniemer. Functies die in de plint worden gedeeld, met meer dan vijftien appartementen of zelfs het hele gebouw, zijn het meest anoniem. De uitstraling van het wooncomplex als geheel is een belangrijke factor in de kwaliteit van de individuele woning, hoe klein of groot die ook is. Het gaat hierbij om het aanbieden van gedeelde luxe en het creëren van een ‘adres’. Manieren om dit te bewerkstelligen zijn bijvoorbeeld het toevoegen van een grootse entree of het kiezen voor een bijzonder architectonisch ontwerp. Gedeelde voorzieningen spelen hierin ook een belangrijke rol. Een beperkt woonoppervlak kan worden gecompenseerd door de toevoeging van aantrekkelijke en hoogwaardige collectieve functies die bij een standaard appartement niet aanwezig zijn.

5. Geef om privacy
Het behoud van privacy is een groot goed. Op gebouwniveau gaat het daarbij om het al dan niet delen van faciliteiten; op woningniveau gaat het daarbij bijvoorbeeld om het aanbieden van aparte kamers voor kinderen. Slimme interieuroplossingen, zoals de moderne bedstee, zijn daarbij van groot belang.

6. Zorg voor persoonlijke dienstverlening
Diensten en faciliteiten met een gezicht, zoals de fietsenmaker en de huismeester versterken het gevoel van veiligheid en saamhorigheid in een buurt. Dit kan op een hedendaagse manier worden ingevuld met diensten zoals een pakjesman die pakketjes voor de buurt in ontvangst kan nemen wanneer bewoners niet thuis zijn.

7. Speel in op veranderde woonwensen
Microwoningen spelen in op de veranderende woonwens van stedelingen. Bewoners hebben minder ruimte nodig voor bijvoorbeeld een boekenkast en parkeerruimte. Ook wijst onderzoek uit dat bewoners minder tijd doorbrengen in de woonkamer. Dit heeft gevolgen voor de manier waarop de microwoning kan worden ingedeeld. Ook toekomstige wensen en ontwikkelingen die invloed zullen hebben op het ruimtegebruik, zoals het in onbruik raken van een keuken, moeten in de gaten worden gehouden.

8. Denk in m3: licht, uitzicht en interieurflexibiliteit
De bewoner van een microwoning levert in op ruimte. Het opstellen van minimum kwaliteitseisen kan een oplossing zijn om de kwaliteit van de woning te waarborgen. Het kan dan gaan om bijvoorbeeld een hogere plafondhoogte, extra lichtinval, of het recht op een mooi uitzicht. Het denken in m3 in plaats van m2 kan een omslag in denken bieden. Naarmate woningen kleiner worden is het bovendien belangrijk de gezondheid van bewoners in het oog te houden. Wat betekent het als mensen minder persoonlijke levensruimte hebben? Dit onderwerp zou moeten worden uitgediept. Verder hebben microwoningen die toekomstbestendig zijn gebouwd de voorkeur. Een flexibele constructie met dragende gevel en vaste kern zorgt ervoor dat verdiepingen vrij indeelbaar zijn. Een verdieping kan daardoor een diversiteit aan woningtypen in zich opnemen en aangepast worden aan nieuwe trends en ontwikkelingen in woningbouw.

9. Organiseer tenders van voldoende schaal
Bij nieuwe buurten is het van belang om zaken als parkeren, energie en ontsluiting op grotere schaal dan alleen gebouwniveau op te lossen. Met name bij microwoningen speelt dit een grote rol omdat hier sprake is van een groot aantal huishoudens op een klein oppervlak. Het advies is om de kavels niet te veel over verschillende partijen te versnipperen en de gewenste diversiteit in beeldkwaliteit mee te nemen in de uitvraag. Het advies is om in de tenderfase geen restricties op te leggen, maar juist het probleem de vraag of opgave voor te leggen aan het ontwerpteam van ontwikkelaar en ontwerper, en hen dit te laten oplossen en hen daarvoor te belonen. Hoogwaardige openbare ruimte is van belang voor de kwaliteit van de buurt. Dit kan worden opgenomen in de ontwerpopgave vanuit de Gemeente. Door ontwikkelaars en architecten mee te laten denken kan een integraal ontwerp worden gerealiseerd waarbij gebouw, publieke ruimte en de wijk als geheel kunnen worden opgevat.

10. Blijf voortdurend in dialoog
Ontwikkelaars spelen in op de groeiende vraag van de markt naar nieuwe woon- en samenlevingsvormen. Het wordt gewaardeerd wanneer de Gemeente openstaat voor dialoog en flexibiliteit om deze nieuwe woonvormen mogelijk te maken voor huurders.