arcam

De Chinees-boeddhistische Fo Guang Shan He Hua-tempel staat midden in Chinatown, de Chinese buurt in het centrum van Amsterdam waar een grote Chinese gemeenschap is gevestigd. Er zijn veel Chinese restaurants, kruidenwinkels en toko’s te vinden. De wijk is begin twintigste eeuw ontstaan, toen een groot aantal Chinezen geworven werd voor de Nederlandse koopvaardij. De Chinezen bleven hier vanwege de gunstige economische omstandigheden. In de tweede helft van de twintigste eeuw werd de Chinese keuken populair, waardoor het aantal Chinese restaurants toenam. Na het Chinatown van Londen is dit de oudste Chinese buurt van Europa.

Tussen de typische Amsterdamse panden aan de Zeedijk staat de opvallende Fo Guang Shan He Hua Tempel. Het is de grootste in traditionele Chinese paleisstijl gebouwde tempel in Europa. Het hele complex staat in het teken van de ontmoeting tussen de Chinese en de Hollandse cultuur. Daarbij hoopt men als een bloeiende lotusbloem voor het boeddhisme in Nederland te zijn. Karakteristieke onderdelen als de granieten buitentrappen en balustrades zijn in China gemaakt. Maar de Chinese opdrachtgevers hebben er samen met de Nederlandse architect Fred Geeven bewust voor gekozen om in de gevels van de bijgebouwen de overgang naar de typisch Hollandse architectuur van de Zeedijk gestalte te geven.

Het gebouw bestaat uit drie volumes. De gelaagdheid van het voorhof geeft het hele complex een opmerkelijk ruimtelijke allure. Het complex bestaat uit de eigenlijke tempel, die achter een voorhof parallel aan de Zeedijk ligt, geflankeerd door gebouwen die een overgang moeten vormen naar de Hollandse architectuur van de rest van de Zeedijk. Zeedijk 118, dat ook deel uitmaakt van het tempelcomplex, is historiserende nieuwbouw; de geveltop komt van het gesloopte pand Haarlemmer Houttuinen 105. De buitentrappen zijn van natuursteen en leiden naar de centraal gelegen feitelijke tempelruimte. Daaronder liggen een tweede gebedsruimte en een eetzaal, erboven bevindt zich een meditatieruimte. In twee nevengebouwen, aan weerszijden van de tempel, zijn de vertrekken van de nonnen en een bibliotheek ondergebracht. De bouw van het complex duurde twee jaar. Taiwanese bouwvakkers waren destijds overgekomen om de speciale versierselen aan te brengen. De dieren die op het dak te zien zijn, vertegenwoordigen de Chinese dierenriem. De draken moeten de tempel en de wijk beschermen. In de voorhal van de tempel, die Kuan Yin Shrine heet, staan beelden van Sangharama (Guan Yu), Guanyin en Skanda.

Het eerste ontwerp van architect Fred Greven werd te klein bevonden. Hij had ook geen rekening gehouden met de heilige meeteenheid. Binnen het Boeddhisme moet gebouwd worden volgens een specifiek karakterteken, dat staat voor ‘het kleinste maatje’, een meeteenheid van zo’n 32 cm. “We legden een raster van deze maat over het braakliggende terrein en zijn opnieuw begonnen met tekenen. Vrijwel meteen viel alles op z’n plek.”, aldus Greven.

Tijdens de volle maan in mei vieren boeddhisten overal ter wereld het Vesak feest. Ze herdenken hiermee de geboorte, verlichting en de dood van de Boeddha. Ook in Amsterdam wordt dit feest gevierd. Hierbij komen vele Chinezen uit heel Nederland naar de tempel om wierook te branden voor de vele boeddha’s en boeddhistische heiligen. Ook wordt het beeld van Gautama Boeddha uit de tempel gehaald en in een processie naar de Nieuwmarkt gedragen. De tempel is onderdeel van de I.B.P.S. (International Buddhist Progress Society) en BLIA (Buddha’s Light International Association).

De Fo Guang Shan He Hua Tempel was één van de projecten in de tentoonstelling Safe Spaces – Recht op ruimte in de stad (bij Arcam van 05-06 t/m 19-09-21). In deze tentoonstelling onderzocht Arcam hoe ontwerp kan bijdragen aan het creëren van zichtbaarheid, acceptatie en bescherming door de toe-eigening van stedelijke ruimtes. Met spandoeken, vlaggen of gebouwen maken uiteenlopende groepen zichzelf zichtbaar in de stad. Ruimteclaims kunnen een tijdelijke vorm hebben (demonstraties), semi-permanent zijn (kleuren, logo’s) of een permanente manifestatie zijn (architectuur, stedelijke ruimte).