arcam

Ontvlucht de stad!

De zomers in Amsterdam kon je in de 18e eeuw maar beter ontvluchten. Drukte, stankoverlast en de dreiging van pest zorgden ervoor dat rijke stedelingen hun heil zochten op nieuwgebouwde landgoederen buiten de stad. Huize Frankendael in de Watergraafsmeer is het laatstgebouwde buitenhuis van Amsterdam.

Droogmaking Diemermeer
Buitenplaatsen werden populair in de zestiende eeuw. Waar de adel kastelen en landgoederen bezat, investeerde de gegoede burgerij van Amsterdam in herenhuizen met luxueuze tuinen rondom de stad, zoals aan de Amstel.
Na de droogmaking van het Diemermeer in 1629 ontstond er een polder in het gebied dat de verbinding vormde tussen de Amstel en het Nieuwe Diep, Watergraftsmeer genoemd. Later werd dit verbasterd tot Watergraafsmeer (de graaf verwijst niet naar de graven maar naar graft; een oude benaming voor gracht). Met zijn diepte van vijf meter onder NAP behoort het tot de laagstgelegen delen van Amsterdam. In de 17e en 18e eeuw was het een geliefde locatie voor buitenplaatsen. Huize Frankendael is als enige daarvan bewaard gebleven.

Architectuur
In de vroege 18e eeuw werd het herenhuis bewoond door Izaak Balde. Het landgoed bestond uit ‘huysinge, bepotinge, beplantinge en verder getimmerte’. Rond 1733 kreeg het landgoed het huidige aanzien: een hoog herenhuis met aan weerszijden lagere koetshuizen en stallen. Het huis werd gedecoreerd met versieringen in Hollandse Lodewijk XV-stijl. Het interieur bestond uit verschillende gedecoreerde salons en keuken. Aan de achterzijde ontstond een uitbouw die goed uitzicht bood op de siertuin, die ooit weelderig was aangelegd met in vorm gesnoeide struiken, gekleurde schelpen en veelsoortige bloemen.
Onder leiding van stadsarchitect Ben Merkelbach werd Frankendael begin jaren vijftig van de vorige eeuw gerestaureerd. Merkelbach heeft er zelf vanaf 1956 tot 1961 gewoond; het tegenwoordige restaurant in het koetshuis is naar hem vernoemd.

Vrijheid
Bewoner Izaak Balde gaf de buitenplaats de naam Frankendael, naar het protestantse toevluchtsoord Frankenthal van zijn grootvader in de Palts bij Worms. Tijdens de bewoning door Pieter Proot (1849-1866) werd er volop feesten en buffetten gehouden. Burgers vermaakten zich in het theehuis terwijl kinderen in de tuin speelden; het was de eerste ‘speeltuin’. Van 1927 tot 1956 deden de tuinen dienst als een openluchttheater dat ’s zomers veel toneelliefhebbers naar de buitenplaats trok. Tegenwoordig herbergt de voormalige buitenplaats o.a. een restaurant, atelierruimte en diverse culturele evenementen.