arcam

Eiland vol loodsen
Het KNSM-eiland is een schiereiland dat onderdeel uitmaakt van het Oostelijk Havengebied in Amsterdam. Het eiland is samen met het Java-eiland gebouwd als golfbreker voor de Oostelijke Handelskade. Nadat het is opgehoogd vestigt in 1903 de Koninklijke Nederlandse Stoomboot-Maatschappij (KNSM) zich op het eiland en gebruikt tot eind jaren 70 het eiland als haventerrein. Het KNSM-eiland staat gedurende die tijd vol met loodsen, waaronder Loods 6.

Meer dan een loods
Loods 6 is in 1921 gebouwd als overslag- en douaneloods. Een deel van de loods wordt in 1956 omgebouwd tot een passagiersterminal naar het ontwerp van scheepsarchitect Johan van Tienhoven. De KNSM bestaat dan 100 jaar. De passagiersterminal is bestemd voor eersteklas reizigers. Op de begane grond heeft de terminal een bagagehal en op de eerste verdieping de aankomst- en vertrekzaal, oftewel de Kompaszaal. In de rubbervloer van deze zaal zijn kompassen verwerkt. Ook is er in de Kompaszaal een enorme muurschildering van Cuno van den Steene, waarop een vrouw in het water en zes kinderen op afgebeeld zijn. Dit beeld symboliseert waarschijnlijk de Atlantische Oceaan en de zes eilanden van de Antillen. Die eilanden waren populaire bestemmingen van de KNSM. Tegenover in de oostelijke muur zitten enkele ramen van Lex Horn. Ook zijn er in het trappenhuis twee grijze mozaïeken door kunstenaar Dick ten Hoedt uit 1960. Ter ere van het 100-jarig bestaan is door het personeel een beeldengroep en een fontein geschonken. Dit kunstwerk, Amphitrite, is gemaakt door Albert Termote en wordt in 1959 op het terrein van KNSM geplaatst. Het is in 1981 weggehaald omdat het dan plaats moet maken voor toekomstige woningbouw op het KNSM-eiland. Nadat het een tijd in het water van het Oosterdok nabij ARCAM heeft gestaan, is het beeld in 2009 op het Azartplein naast Loods 6 neergezet.

Loods wordt creatieve verzamelplek
De KNSM verkoopt Loods 6 in 1979 aan het Gemeentelijk Grondbedrijf. Het plan van de gemeente is aanvankelijk om de loods te slopen. Halverwege de jaren 80 strijken kunstenaars en krakers neer in de oude loods die van het gebouw een creatief-anarchistisch bolwerk maken. Ook de Kompaszaal wordt in 1986 door een groep gekraakt die daar het Open Haven Museum beginnen. Dit museum bestaat tot 2002, waarna er zich een grand café in de zaal vestigt. De loods wordt een geliefde plek bij de kunstenaars die in 1987 stichting Kunstwerk Loods 6 oprichten en zich met succes inzetten om het gebouw te behouden.

Renovatie
In 1994 start de verbouwing van de loods door Villanova Architecten. Bij de verbouwing is de gesloten loods getransformeerd naar een meer transparant en toegankelijk gebouw. Deze transformatie is vooral zichtbaar in de zes meter hoge puien in de gevel die doorkijk bieden aan de achterliggende ruimtes. Het raster van kolommen en balken is zichtbaar gelaten om zo de oorspronkelijke functie van het gebouw weer te geven. Op de kop van het gebouw is een serreachtige uitbouw toegevoegd. Sinds de oplevering van de verbouwing in 1997 is het complex in gebruik als bedrijfsverzamelgebouw voor de creatieve sector.

Tekst: Anna Peschier