arcam

Admiraliteiten van de Republiek
In de Republiek der Nederlanden waren vijf zogenaamde Admiraliteiten, afdelingen van de oorlogsmarine, actief. Ze bewaakten het grondgebied van de Republiek vanaf zee en boden bescherming aan de omvangrijke koopvaardijvloot. De Admiraliteit van Amsterdam bewaarde de goederen die nodig waren bij de uitvoering van die taak – onder meer scheepsbenodigdheden, kanonnen en ook buskruit – vanouds in pakhuizen op de eilanden Rapenburg, Valkenburg en Uilenburg, delen van de oostelijke binnenstad die dateren van omstreeks 1600. In opdracht van de Admiraliteit van Amsterdam ontwierp stadsarchitect Daniël Stalpaert (1615-1676) het grote ’s Lands Zeemagazijn, waar vanaf 1656 alle goederen van de Admiraliteit centraal konden worden opgeslagen.

Hollands classicisme
Het vierkante gebouw is om een binnenplaats heen gebouwd. Om het laden en lossen te vergemakkelijken is het magazijn aan alle zijden door water omsloten. Net als het Paleis op de Dam is dit gebouw in de Hollands classicisme-stijl gebouwd. Soberheid en ingetogenheid zijn kenmerken van deze stijl, maar de architectuur is tegelijkertijd imposant.

In 1740 kreeg het magazijn aan alle gevels een vooruitstekend middengedeelte. Dit werd aangebracht ter versteviging. Bovenop werd aan elke kant een fronton geplaatst met daarin beeldhouwwerken. Deze beeldengroepen vormen de enige decoratie die het gebouw kent. Nog steeds zichtbaar in de gevel zijn de voormalige hijsopeningen, waardoor goederen werden geladen en gelost. Bij de renovatie van het gebouw na een brand in 1791 werden de bakstenen muren afgewerkt met een pleisterlaag, waardoor het lijkt alsof het gebouw is opgetrokken uit grote blokken zandsteen.

Verbouwing DOK
Nadat de Admiraliteit in 1795 werd opgeheven heeft het gebouw als opslagplaats voor de Marine gediend. Sinds 1973 is in ’s Lands Zeemagazijn het Nederlands Scheepvaartmuseum gevestigd. Het gebouw werd in 2011 heropend na een jarenlange renovatie en verbouwing door DOK Architecten.

Glazen overkapping
De motieven voor de verbouwing, gestart in 2005, waren tweeledig. Enerzijds was het gebouw hard toe aan een renovatie, anderzijds moest het museum opnieuw worden ingericht om te anticiperen op de verwachte toename van het aantal bezoekers. Bij die opgave stond herstel van de oorspronkelijke uitstraling centraal. Om dit doel te bereiken werden de vele steigers die in de loop der jaren rond het gebouw waren aangelegd verwijderd, zodat het voormalige pakhuis weer stoer en autonoom in het water kwam te staan. De meest ingrijpende verandering aan het monumentale gebouw is de glazen overkapping van de binnenplaats, waarbij de lijnen van de windrozen en kompaslijnen op oude maritieme kaarten inspiratiebron waren.

Revitalisatie
Met de gewelfde staalstructuur van dertig bij dertig meter is een buitenruimte omgetoverd in een centrale binnenruimte die fungeert als een oriëntatie- en vertrekpunt voor de bezoekers. Het nieuwe ‘open pleyn’ biedt direct toegang tot de verschillende vleugels van het gebouw. Bij de renovatie zijn oude kruisgewelven weer in het zicht gebracht en zijn de oorspronkelijke lichtassen tussen de binnenplaats en het water hersteld. Bovendien zijn, met trappen die voor een deel het karakter hebben van ladders, veel nieuwe verticale verbindingen gemaakt. De combinatie van al deze ingrepen heeft een geheel nieuwe interne organisatie mogelijk gemaakt, en daarmee een fundamentele revitalisatie van het monumentale gebouw.