Smart Project Space

A.R. Hulshoff, 1927

Pathologisch Anatomisch Laboratorium
Op de kruising van Arie Biemondstraat en Nicolaas Beetsstraat staat een opvallend L-vormig gebouw. Dit is het voormalige Pathologisch Anatomisch Laboratorium (PAL) onderdeel van het oude Academische Ziekenhuis van de Universiteit van Amsterdam. Hier werd vroeger onderzoek gedaan naar weefsels, werd er gekeken of er aanwijzingen zijn voor een ziekte en werd er onderzocht van welke ziekte sprake was. De oude functie van het gebouw is te achterhalen aan de grote ramen, daklichten, collegezalen en de speciale laboratoriuminrichting met onderzoekstafels en lampen.

W.G.-Terrein
Het PAL maakt deel uit van het Buiten- of Wilhelmina Gasthuis terrein. Het eerste deel van het gasthuis wordt in 1893 geopend. Later volgen in verschillende fases uitbreidingen van het complex. Van 1925 tot 1980 vormt dit Buitengasthuis samen met het Binnengasthuis het Academisch Ziekenhuis van de Universiteit van Amsterdam. In 1634 wordt op de plek van het Wilhelmina Gasthuis het Pesthuis van Amsterdam gebouwd. Dit ligt dan nog buiten de stadsgrenzen. Via het huidige Jacob van Lennepkanaal werden de zieken per boot vanuit het centrum naar het Pesthuis vervoerd. Eind van de twintigste eeuw worden het terrein en de gebouwen onbruikbaar door veroudering. Het ziekenhuis verhuist daarom naar het AMC bij Holendrecht.

Zakelijke stijl
PAL wordt gebouwd naar het zakelijk-expressionistisch ontwerp van A.R. Hulshoff. Hij is vanaf 1915 hoofdarchitect bij de Dienst Der Publieke Werken van de Gemeente Amsterdam. Het pand heeft  onregelmatig bouwvolumes. Deze worden gekenmerkt door horizontale lijnen en kubusachtige vormen. Het gebouw bestaat uit een horizontaal hoofdvolume met twee asymmetrische zijgevels. In het hoofdvolume bevinden zich het trappenhuis en de hoofdentree Het gebouw heeft een sobere uitstraling door de massieve bakstenen en natuurstenen gevels met hoge rechthoekige ramen. Het gebouw is versierd met verschillende ornamenten en pijlers van de hand van stadsbeeldhouwer Hildo Krop waarvan sommige ruim twee meter lang zijn. Sinds 2002 is het PAL een rijksmonument vanwege zijn architectuurhistorische waarde als een goed voorbeeld van de zakelijk-expressionistische stijl.

Smart Project Space
Na het verhuizen van het Wilhelmina complex naar Holendrecht krijgt het PAL een nieuwe functie. In 1994 wordt het Smart Project Space opgericht. Deze onderneming ziet mogelijkheden in het oude gebouw als multifunctionele cultuurcentrum. Smart probeert kunstenaars op diverse manieren te ondersteunen en stimuleren om nieuwe verbindingen tussen hen en het publiek te creëren. Het cultuurcentrum koopt het pand in 2005.  De renovatie duurt tot 2008 en vindt plaats onder leiding van architect Peter Sas. Samen met Thomas Peutz, directeur van Smart, probeert hij de oorspronkelijke structuur van het pand terug te brengen. Het pand is tijdens zijn functie als laboratorium namelijk verschillende keren verbouwd. Hierbij zijn een aantal van de kenmerkende grote ruimtes opgesplitst in kleine ruimtes. Smart heeft echter behoefte aan grote ruimtes. De oorspronkelijke indeling past daarom goed binnen de plannen van Peutz. Waar voorheen medisch onderzoek werd gedaan wordt tegenwoordig op verschillende manieren creatief onderzoek verricht. De operatielampen in het bijbehorende café-restaurant LAB111 refereren nog naar dat medisch verleden.

Tekst: Fieke de Groot

Website by HOAX Amsterdam