Van arbeiderswoning naar rijksmonument
De zogenaamde ‘Berlageblokken’ vormen de zuidelijke begrenzing van het Javaplein. Ze behoren tot de eerste woningen die na het in werking treden van de Woningwet in 1902 voor het armste deel van de Amsterdamse bevolking werden gebouwd. Het gehele complex, twee vrijstaande blokken en een aangebouwd blok telt vier bouwlagen en bestaat uit in totaal 169 arbeiderswoningen waar grote arbeidersgezinnen moeten gaan wonen. De plattegrond is geïnspireerd op het Britse ‘model-cottage’. Al snel na oplevering krijgen de blokken echter een slechte reputatie vanwege de door de arme bewoners veroorzaakte overlast. Inmiddels is de reputatie van de blokken enorm verbeterd. Het wooncomplex is aangewezen als rijksmonument.
Ruimte voor licht en groen
Berlage week door de toevoeging van twee zijstraatjes, de Benkoelenstraat en de Langkatstraat, af van de ontwerpopdracht. De splitsing van het langgerekte blok in drieën en het inspringen van de hoeken, zorgen ervoor dat de woningen meer zon krijgen. Daarnaast ontstaat een openbare ruimte met plantsoentjes. Berlage nam van J. van der Pek het idee van de gemeenschappelijke tuin over, deze tuinen zijn te vinden in de twee gesloten woonblokken. Met andere complexen van De Arbeiderswoning hebben de blokken hun sobere uitvoering in rode baksteen gemeen. Berlage is van mening dat een dergelijke architectuur passend is voor de arbeidersklasse.
Werk aan de winkel
In de periode 1969-1971 vindt een grondige renovatie plaats. Aan de woningen wordt een keuken en douche toegevoegd. De voordeurpartijen worden vernieuwd en een kunststof pui aangebracht. Desondanks behoudt het complex een reputatie van een klein woonoppervlak en matig wooncomfort. In 1999 reageren buurtbewoners met de oprichting van actiegroep ‘Redt de Berlageblokken’ op het voornemen van stadsdeel Zeeburg om de blokken te slopen. De blokken verkeren in die jaren namelijk in slechte staat. Het protest en de inzet van prominente architecten resulteert in een ‘monumentwaardige’ status van de blokken. Anno 2020 zijn de woningen in bezit van Ymere. Deze woningcorporatie heeft er starters- en studentenwoningen gerealiseerd. Voor deze oplevering zijn de panden in de originele Amsterdamse bouwstijl hersteld. Hierbij zijn de collectieve binnentuinen opnieuw ingericht en de kozijnen krijgen opnieuw hun oorspronkelijke karakteristieke gele en groene kleur.
Lieke Haan