arcam

Voormalig havenlocatie
Amsterdam begon in de jaren ’90 voormalige havenlocaties langs de IJ-oever te ontmantelen om verder te ontwikkelen voor woongebieden. Elk eiland kreeg een eigen stedenbouwkundig plan en de architectonische invulling kwam door samenwerking met diverse architecten. Door deze manier van werken ontstond er een gevarieerd straatbeeld; een staalkaart van hedendaagse architectuur van begin jaren ’90. Ook vandaag de dag is het een geliefde locatie om een architectuurwandeling te maken en de diverse ontwerpen te aanschouwen.

Jordaan aan het IJ
Het gebied Borneo-Sporenburg werd ontwikkeld door architect Adriaan Geuze van het bureau West 8. Het gebied zou een ‘Jordaan aan de IJ’ worden, met een hoge woningdichtheid van 100 woningen per hectare, maar tegelijkertijd veel laagbouw zodat het gebied aantrekkelijk werd voor gezinnen. Geuze ontwikkelde hiervoor een eigenzinnige typologie. Met behoud van laagbouw plantte hij een aantal ‘meteorieten’ -grote woonblokken- op Borneo-Sporenburg. Hierdoor werd de vastgestelde dichtheid gehaald.

Walvis
Eén van die meteorieten werd The Whale, ontworpen door architect Frits van Dongen (Architecten.cie.) De schuin afgesneden vorm van de dakrand en het gebruik van zinken beplating en de ligging op een eiland zorgen inderdaad voor de connotatie met een walvis op het droge, al heeft dit waterzoogdier zelf geen schubben.

Het inhoudelijk programma bestond uit 214 appartementen, waarvan tweederde sociale woningbouw, voldoende werkruimte en een ondergrondse parkeerplaats zo groot als een voetbalveld. Van Dongen kreeg de opdracht om met een beperkt budget dit uitgebreid programma te huisvesten in een groot woonblok, maar tegelijkertijd moest het gebouw ook ‘werken’ op straatniveau.
Doordat de onderste verdieping geen direct zonlicht dreigde te krijgen, werd het gebouw aan de onderkant ‘opgetild’. Naast deze praktische reden werd hierdoor ook de binnentuin zichtbaar vanaf straatniveau, hetgeen een (semi) publieke ruimte geeft.
De opvallende dakrand maakt The Whale als landmark compleet. De vorm van het gebouw is aangepast aan de loop van de zon, zodat de hoogste stand naar zonsondergang synchroon loopt met het dakrand van The Whale.

Groot maar klein
The Whale is internationaal als een zeer geslaagd ontwerp geprezen en gelauwerd, maar in een interview haalde Frits van Dongen de woorden aan van een meisje als grootste compliment: ze vond het woonblok klein maar ook heel groot; doelend op de schaal van The Whale als landmark van Borneo-Sporenburg en tegelijkertijd het aanzicht vanuit straatniveau.