Rapenburgerstraat 123
onbekend, 1741
Kruitfabriek
Op de plek van deze gevel was in de 17e eeuw waarschijnlijk een kruitfabriek gevestigd ten behoeve van de koopvaardijschepen van de V.O.C. die uitgerust waren met kanonnen. De schepen lagen in de nabijgelegen havens. Het benodigde wapentuig was onder meer te koop in de Rapenburgerstraat. De gevelsteen boven de deur is een oude getuige van deze bedrijvigheid. De gevel zelf is jonger en stamt uit de 18e eeuw. Achter de gevel was destijds het Bussenschuthofje ontstaan en in plaats van een deur was er destijds een poortje. Het hofje ontleende zijn naam aan de nog steeds zichtbare gevelsteen waarop een ‘bussenschut’ ofwel kanon schutter is te zien.
Sloppenwijk
Nadat de maritieme activiteiten in het gebied minder werden na verloop van tijd werd in 1741 het terrein aangekocht door het Joodse meisjesweeshuis. Rond deze tijd is de huidige gevel gebouwd en is de gevelsteen herplaatst. Dat is gedaan om de plek te markeren, aangezien er toen nog geen huisnummers waren. Na verloop van tijd werd het hofje met de bijbehorende bouwsels almaar armoediger. Rond 1800 was het verworden tot een gribusplek met krakkemikkige huizen waarin tientallen gezinnen woonden. Ruim honderd jaar later was dit niet anders en was het één van de armste plekken van Amsterdam. Begin 20e eeuw besloot de gemeente tot sanering van verloederde delen van de stad. In dat verband werd in 1930 de in zeer slechte staat verkerende bebouwing van het Bussenschuthofje achter het poortje gesloopt.
Aanleg IJtunnel
De bebouwing van de westzijde van de Rapenburgerstraat is voor de aanleg van de IJtunnel in de jaren zestig van de vorige eeuw geheel gesloopt. In 1999 werd daarvoor in de plaats het woonblok Markenhoven opgeleverd, ontworpen door Atelier Pro. Aan de zijde van de gevel op nummer 123 is minder drastisch ingegrepen. De vernieuwingen daar zijn kleinschaliger gebleven en kleine overblijfselen zoals de gevel met de gevelsteen werden behouden. Al met al is het een wonder te noemen dat de gevel met zijn later aangebrachte gevelsteen de tand des tijds heeft doorstaan, gezien de verpaupering en de daaropvolgende slooppartijen die hebben plaatsgevonden in de straat. Zo duidt nog een klein stukje gevel met zijn bijzondere gevelsteen op de enorme en bewogen geschiedenis van de stad.