Metz & Co

Gerrit Th. Rietveld, Jan van Looy, 1891

Het hoge New York in het lage Amsterdam
Op de hoek van de Leidsestraat en de Keizersgracht staat op het voormalige Metz & Co gebouw een befaamde koepel van Gerrit Rietveld. De glazen koepel met een plat dak zit verscholen achter een klokkentoren. Hoewel de glazen koepel zelf niet zozeer opvalt, doen de letters ‘METZ’, in een door Rietveld ontworpen typografie, op de koepel dat wel. Het imposante hoekpand is in 1891 gebouwd in opdracht van de New-York Life Insurance Company. Vier oude grachtenpanden zijn gesloopt voor de bouw. Het pand ‘New York’, ontworpen door architect Jan van Looy, is in internationaal eclectische stijl opgetrokken. Het gebouw bevat veel neoclassicistische kenmerken zoals de boogvormige en driehoekige frontons, pilasters, kolommen en kariatiden. Het gebouw heeft vijf bouwlagen en daarnaast een kelderverdieping, een kapverdieping en een klokkentoren. Met een hoogte van maar liefst 26 meter, is ‘New York’ eind negentiende eeuw een van de hoogste particuliere panden in Amsterdam. Aanvankelijk heeft de klokkentoren vier ramen die uitzicht bieden over de grachtengordel. Op heldere dagen zou zelfs de Grote Kerk van Haarlem zichtbaar zijn geweest. Slechts één raam is nog overgebleven en de klokkentoren is al lange tijd niet publiek toegankelijk. Naast de klokkentoren wordt de het pand gekenmerkt door de rijkversierde gevels met vele gebeeldhouwde ornamenten en acht balkons. Op verschillende plekken in en op het gebouw zijn de letters ‘NY’ verwerkt, die verwijzen naar de oorspronkelijke opdrachtgever.

Toonaangevend warenhuis
In 1908 vestigt warenhuis Metz & Co zich in het pand. Deze firma is in de achttiende eeuw opgericht aan de St. Antoniebreestraat als stoffenzaak en groeit in de twintigste eeuw uit tot een toonaangevend warenhuis op het gebied van meubels en moderne vormgeving. Het warenhuis biedt in die tijd podium aan vooruitstrevende meubelontwerpen van buitenlandse architecten als Le Corbusier, Ludwig Mies van der Rohe en Alvar Aalto. Een deel van het pand richt Metz & Co in als werkplaats waar eigentijdse ontwerpen gemaakt kunnen worden. Onder andere Gerrit Rietveld heeft hier modernistische stoelen gemaakt die vanaf 1930 door het warenhuis verkocht worden.

Licht, lucht en ruimte
Naast het maken van meubels, staat Rietveld bekend om zijn grafische ontwerpen en architectuur. Hij krijgt daarom rond 1933 de opdracht van Metz & Co om de belettering van de firmanaam voor op het dak van het warenhuis te ontwerpen. Het blijft echter niet bij alleen belettering, Rietveld ontwerpt ook een glazen ruimte in de draagconstructie van de belettering. Het resultaat is een functionalistische glazen koepel in een licht frame van staal dat dient als extra tentoonstellingsruimte. Het ontwerp laat Rietvelds waardering zien voor ‘licht, lucht en ruimte’, een idee dat past binnen de stroming van het Nieuwe Bouwen. De ruimte is in 1986 door Cees Dam ingrijpend gerenoveerd en samengevoegd met de verdieping eronder die tot café-restaurant is verbouwd. Sinds 2012 is de Amerikaanse winkelketen Abercrombie & Fitch in het gebouw gevestigd, het café-restaurant is opgeheven. De koepel van Rietveld is al langere tijd helaas niet meer publiek toegankelijk.

Tekst: Anna Peschier

Website by HOAX Amsterdam