Westergasfabriek

Braaksma & Roos, Isaac Gosschalk, 1885

Gasfabriek voor stadsverlichting
Midden in het huidige Westerpark ligt een culturele hotspot op het terrein van de voormalige Westergasfabriek. Deze fabriek is gebouwd in 1885 in opdracht van Imperial Continental Gas Association. Het gas uit steenkolen is voornamelijk gebruikt voor de openbare verlichting in de stad. De fabriek, bestaande uit meerdere gashouders, kolenopslagplaatsen, zuiveringsinstallaties en kantoorgebouwen in een U-vorm rond de watertoren, is ontworpen door architect Isaac Gosschalk. De gebouwen zijn in neorenaissancestijl uitgewerkt. De gemeente Amsterdam heeft de fabriek in 1898 overgenomen en het complex verder uitgebreid. De belangrijkste uitbreidingen zijn gebouwd tussen 1901 en 1905 met ontwerpen in de geest van architect Gosschalk.

De grote schoonmaak
De aardgasproductie verplaatst in 1963 naar Slochteren. De Westergasfabriek verliest geleidelijk zijn functie en in 1967 staakt de gasproductie van de Westergasfabriek definitief. Een zeer vervuild terrein blijft over door het wassen van de kolen en het vergassen van cokes. Tot de jaren negentig wordt het terrein gebruikt als opslagterrein van het Gemeente Energie Bedrijf (GEB). Het toenmalige stadsdeel Westerpark doet in 1990 zijn intrede in het oude kantoorgebouw van de gasfabriek als nieuw stadsdeelkantoor. Ook worden er sinds 1992 ruimtes in gebouwen tijdelijk verhuurd aan ondernemers en kunstenaars. Een aantal gebouwen worden gesloopt, waaronder de watertoren, de zwaar vervuilde stookhallen en het laboratorium. De overgebleven gebouwen, zoals het machine gebouw, de zuiveringshal, het ketelhuis en de grootste gashouder, hebben in 1999 een Rijksmonumentenstatus gekregen. Het vervuilde terrein wordt gesaneerd en de monumentale fabrieksgebouwen worden gerenoveerd met behoud van het oorspronkelijke karakter. In 2003 opent de hernieuwde Westergasfabriek en groeit uit tot een creatief dorp waar plaats is voor film, theater, muziek, feest, horeca en kunst.

Westergasfabriek zonder gas
De Westergasfabriek is in 2016 gestart met de verduurzaming van de gebouwen op het terrein. Zo zijn toen alle evenementenlocaties uitgerust met ledverlichting. In Zuiveringshal West zou dit al een besparing hebben opgeleverd van 70% op elektra. Ook zijn de daken van het Transformatorhuis en het Machinegebouw geïsoleerd. Hierbij is de gewenste dikte van het isolatiepakket wel iets teruggebracht om niet het beeld van het monument te veranderen. Bij het Transformatorhuis zijn de stalen kozijnen met enkel glas ook vanwege de monumentenstatus intact gehouden, maar is er wel op maatgemaakte beglazing aan de binnenzijde in de negge geplaatst als isolatie. Verder is er een warmte-koudeopslag aangelegd die aangesloten zit op het voormalige kantoorgebouw van de Westergasfabriek en zijn er in de zomer van 2018 maar liefst 1024 zonnepanelen op het dak van de Gashouder geplaatst.

Tekst: Anna Peschier

Website by HOAX Amsterdam